Jak wybrać obiektyw?

W uzupełnieniu do porady „Jak wybrać aparat cyfrowy?” postanowiłem napisać tekst o wyborze obiektywów, które stanowią podstawę jakości wykonywanych zdjęć. W czasach fotografii analogowej sprawa była prosta. Aparat był tylko skrzynką zapewniająca dane czasy otwarcia migawki. O jakości obrazu decydował obiektyw i użyty film. Obecnie sprawy trochę się skomplikowały. W aparacie cyfrowym istotnym elementem obrazowania jest też użyta matryca. Należy jednak pamiętać, że współczesne matryce w lustrzankach są produktami tak wysokiej jakości, że to właśnie obiektyw decyduje ile można z nich „wycisnąć”.

Nie chciałbym się jednak rozwodzić się na temat mnożników, ogniskowych, wykresów MTF itp. Te kwestie są ważne, ale jest kilka innych, o których często się zapomina, a mają bezpośrednie przełożenie na jakość i wygodę robienia zdjęć. Oto kilka porad, do których doszedłem na podstawie własnych doświadczeń i moich znajomych fotografów:

• Chcąc kupić obiektyw o wysokich parametrach optycznych, unikajcie zoomów o dużym zakresie, czyli takich, które pokrywają swoim zakresem szeroki kąt i tele. Fizyki i optyki nie da się oszukać, a im większy zakres oferowany przez zoom, tym większe kompromisy projektowe, na jakie się w nim zdecydowano.
• Osobiście jestem fanem obiektywów stałoogniskowych (nie zoomów), ponieważ zmuszają do bardziej przemyślanego kadrowania i zwykle są lepsze pod względem parametrów optycznych. W czasach aparatów cyfrowych należy jednak pamiętać o pewnych kwestiach:
  • Starsze konstrukcje (szczególnie obiektywy szerokokątne) nie są przystosowane do wymagań matryc stosowanych w aparatach cyfrowych. Dlatego też świetny obiektyw z czasów analogowych, może dawać przeciętne rezultaty podpięty do cyfrowego body. Dzieje się tak, gdyż matryce światłoczułe mają duże wymagania co do kątów padania na nie promieni światła, które przeszły przez obiektyw. W aparacie analogowym, używającym filmu, nie miało większego znaczenia pod jakim kątem padnie promień światła na cząsteczkę halogenku srebra, żeby zostać zarejestrowanym. Matryca cyfrowa przypomina jednak przegródki, oddzielone wysokimi ściankami. Jeżeli promień światła nie padnie na nią pionowo, tylko z boku, to taka przegródka może uniemożliwić jego zarejestrowanie.
  • Jeżeli fotografujemy różne obiekty z użyciem obiektywów stałoogniskowych, to musimy je często przepinać (raz szeroki, raz tele). To z kolei sprzyja osadzaniu kurzu na matrycy.
  • To wszystko powoduje, że o ile w świecie analogowym nadal polecam „stałki”, to w świecie cyfrowym zoom (byle nie za długi) może dawać lepsze efekty optyczne i ergonomiczne.

• Kupujcie zoomy o „jednym zakresie” np. szerokokątne typu 17-35mm lub tele typu 70-200mm. Tak jak napisałem, zoomy typu 18-200mm zawsze są gorszej jakości niż ich krótsze odpowiedniki. Gdy uprawiacie konkretny rodzaj fotografii zainwestujcie w chociaż jeden, jasny obiektyw stałoogniskowy (np. 85mm/1.8 do portretu, 35mm/1.4 do reportażu, 50mm/1.8 do fotografii ogólnej). Ciekawym typem obiektywów są też obiektywy makro o ogniskowej 90mm lub 105mm, nadają się onez zarówno do fotografowania małych przedmiotów jak i do portretu.
• Szukajcie zoomów możliwie jasnych (f2.8-4), najlepiej o stałej jasności (f2.8, ew. f4.0). Jasność zooma nie decyduje bezpośrednio o jego optycznej jakości, ale o walorach użytkowych. Przede wszystkim, jasne zoomy znacznie wpływają na polepszenie pracy systemu AF (ustawienie ostrości). Ponadto, stara zasada głosi, że obiektyw jest najlepszy optycznie, gdy przymknie się go o dwie przysłony od maksymalnego otworu jaki oferuje. Tym samym, mając zoom o jasności f2.8 możemy się cieszyć dobrą jakością zdjęć w okolicy przysłony f5.6. Gdy nasz obiektyw ma np. w pozycji tele maksymalną przysłonę 5.6, to najlepsze efekty osiąga w okolicach przysłony f8 lub f11. Taka przysłona nie zapewnia jednak np. ładnego rozmycia tła przy zdjęciach portretowych (kwestia tzw. głębi ostrości). Stała jasność przydaje się z kolei przy pracy w trybie manualnym, lub z flashami studyjnymi, gdyż zoomowanie nie powoduje wtedy zmiany ekspozycji zdjęcia.
• Jeżeli możecie, wybierajcie obiektywy z wbudowanym silnikiem typu USM, HSM, SW (nazwa zależna od producenta). Taki silnik bardzo poprawia szybkość ostrzenia obiektywu i komfort pracy z nim (są cichsze).
• Jeżeli czytacie testy obiektywów nie zwracajcie uwagi tylko na ostrość jaką oferuje. Przyjrzyjcie się bacznie pozostałym parametrom optycznym. Z własnego doświadczenia, gorąco radze zwracać uwagę na winietowanie (zaciemnienie rogów zdjęcia, które w niektórych obiektywach może przestać być widoczne dopiero po przymknięciu o trzy przysłony od otworu maksymalnego) oraz na dystorsję (stopień deformacji obiektów na zdjęciu, szczególnie uciążliwy w obiektywach szerokokątnych). Często zdarza się, że obiektyw (szczególnie tani, dodawany do zestawu z lustrzanką) ma całkiem przyzwoitą ostrość, ale na każdym zdjęciu nieba lub jasnej powierzchni widać zaciemnione rogi, a obiekty robione na szerokim ustawieniu wyglądają jak zdeformowane w krzywym zwierciadle.
• Ponieważ trudno oszukać prawa optyki, dlatego też trudno znaleźć dobry obiektyw szerokokątny do aparatu cyfrowego. Z powodu mniejszego pola matrycy światłoczułej, w porównaniu do pola klatki tradycyjnego filmu, żeby uzyskać pole widzenia szerokokątnego obiektywu o ogniskowej 28mm, w lustrzance cyfrowej musimy użyć obiektywu ok. 18mm. Takie obiektywy mają jednak zawsze wysoką dystorsję. Jeżeli zależy nam na mało zniekształconych geometrycznie zdjęciach z obiektywów szerokokątnych (np. architektury) to warto zainwestować w lustrzankę o tzw. matrycy pełnoklatkowej (Full Frame), niestety najtańsze body tego typu trzykrotnie przekracza cenę typowej lustrzanki cyfrowej.
• Warto pamiętać, że wiele obiektywów dedykowanych do lustrzanek cyfrowych jest zaprojektowanych do pracy z mniejszym polem obrazowym (formatu APS-C). Dlatego nie mogą być używane w lustrzankach analogowych lub w lustrzankach typu pełnoklatkowego (Full Frame). Trudno wyrokować o rozwoju rynku, ale gdyby w przyszłości to właśnie format Full Frame (24x36mm) okazał się standardem (o czym mogą świadczyć obecne już aparaty wyższej klasy, takie jak Canon 5D i Nikon D700), albo kiedykolwiek zapragniemy wrócić do fotografii tradycyjnej, to może warto inwestować w obiektywy dostosowane do pracy w trybie „pełnej klatki”. Nie ukrywam jednak, że to myślenie jest bardzo długofalowe, a obiektywy dedykowane mogą dawać lepsze efekty niż obiektywy uniwersalne, a jednocześnie są tańsze i mniejsze.
• Jeżeli chodzi o wybór miedzy obiektywem markowym, a niezależnego producenta (Sigma, Tamron, czy Tokina), to trudno o jednoznaczna odpowiedź. Najczęściej dostajemy to za co płacimy. Drogi obiektyw niefirmowy, będzie porównywalny z drogim obiektywem firmowym. Tanie zoomy (poniżej 1000zł) prawie zawsze będą miały istotne wady optyczne. Kiedyś argumentem na korzyść obiektywów firmowych była lepsze kontrola jakości. Niestety wpadki ze zmiennością jakości poszczególnych egzemplarzy, zdarzają się nawet w wyższej klasy obiektywach firmowych, chociaż prawdopodobnie rzadziej. Osobną kwestią jest kompatybilność obiektywu z body (kwestia przesyły sygnałów sterujących). Nieoficjalnie mówi się, że np. Canon świadomie ogranicza kompatybilność body z obiektami niefirmowymi, co może powodować np. błędy w ustawieniu ostrości. Chociaż może to być tylko plotka. Realnym problemem w niektórych obiektywach niefirmowych, a czasami też firmowych, jest jednak zjawisko tzw. Back lub Front Focus. Chodzi o przypadki, w których mimo, że aparat ustawi ostrość na dany punkt, to obiektyw ostrzy kilka milimetrów (centymetrów) za nim, lub przed nim. Niektóre firmy, takie jak Sigma, oferują nawet darmową regulację takiego obiektywu w ramach gwarancji.
• Na koniec chciałbym tylko dodać, że nie wolno ślepo dążyć do zakupu najlepszego optycznie obiektywu. Ważne jest by móc wykonywać rożne zdjęcia i świadomie dobierać obiektyw fotograficzny do danej sytuacji. Osobiście bawi mnie popularność obiektywów typu 50mm/1.8. Owszem są one tanie i dobre optycznie, ale w lustrzance cyfrowej trudno je uznać za standard (czyli obiektyw odwzorowujący perspektywę ludzkiego oka), gdyż po przeliczeniu mają one ogniskową ok. 75mm, czyli nijaką. Takim obiektywem trudno wykonać dynamiczny kadr reporterski, czy też portret o spłaszczonej perspektywie. Obecnie za standard należałoby raczej uznać jasny obiektyw 28, 30 lub 35mm (tak przy okazji, jeżeli komuś wydaje się, że jeden obiektyw standardowy jest nudny i ograniczający, to niech popatrzy na zdjęcia Henri Cartier Bressona).
• Oto ciekawe strony z testami obiektywów:
  • Optyczne
  • SLR Gear
  • Photodo
    

Ostania aktualizacja – 12.2011

Przed zadaniem pytania bardzo proszę o przeczytanie poprzednich komentarzy i odpowiedzi, gdyż bardzo często się one powtarzają. Proszę wybaczyć, jeżeli nie odpowiem na każde pytanie. zwłaszcza jeżeli jego treść była już omawiana.